ممکن است شما از آسپیرین یا داروهای حاوی آن برای مشکلاتی نظیر التهاب عضلانی یا تب هم استفاده کرده باشید. اما آیا میدانید که در سال 80 بیلیون قرص آسپیرین برای این عوارض و چندین عارضه دیگر در جهان به مصرف میرسد؟ برای مثال میلیونها نفر آسپیرین را به عنوان دارویی برای پیشگیری از حمله قلبی مصرف میکنند. در این مطلب شما با شیوه کار این دارو و موارد استفاده آن آشنا میشوید.

سردرد چیست؟
هیچ کس به درستی درک نکرده است که درد چگونه عمل میکند. درواقع، ما (پزشکان) مطالب بسیاری درباره درد میدانیم، اما هرچه کشفیات ما جلو میروند، پرسشهای بیشتری نیز به وجود می آیند. پس بیایید مختصری درباره آنچه تا کنون یافته ایم برایتان بگوییم:

درد در حقیقت چیزی است که آنرا در مغز خود حس میکنید و توسط رگهای عصبی انتقال پیدا میکند. برای مثال، اگر شما با چکش بر دست خود بکوبید، آن بخش از دست شما که صدمه دیده است، دارای تعداد زیادی پایانه عصبی است، این پایانه ها، ردیابهایی هستند که عوامل خارجی از قبیل حرارت، مالش، لرزش و به طور کلی از ریزترین تماس تا بزرگترین ضربه ها را احساس میکنند.

هر یک از این احساسات، گیرنده خاص خود را دارد و از طرفی، بافت آسیب دیده مواد شیمیایی آزاد میکند که موجب میشوند این ضربه ناگهانی، بیش از آنچه هست شدید به نظر برسد.

درست مانند زمانی که برای بهتر شنیدن موسیقی صدای دستگاه را بلندتر میکنیم تا آنرا در میان صداهای دیگر تشخیص دهیم. بعضی از این مواد شیمیایی پروستا گلندین (Prostaglandin) نام دارند و توسط آنزیمی به نام سیکلو اکسیژناز (2 Prostaglandin) یا COX-2، ساخته میشوند. این آنزیم از سلولهای آسیب دیده ترشح میشود.

به دلیل وجود پروستا گلندین، پایانه های عصبی، پیامهای قویتری مخابره میکنند و این پیامها با رسیدن به مغز و سیستم عصبی، معنا میشود و کلمه "درد" در ذهن ما ایجاد میشود.

به نظر میرسد که انتفال این پیام، تنها جزء کوچکی از فعل و انفعالات بدن در زمان آسیب دیدگی باشد، اما نمیتوان منکر اهمیت فراوان این انتقال شد. علاوه بر این، پروستا گلندین نه تنها در عضو آسیب دبده حس درد را ایجاد میکند، بلکه موجب مرهم التهاب آن نیز میشود. این اتفاق در اثر آزاد شدن آب میان بافتی موجود در خون است. این مایع، بافت آسیب دیده را دربر میگیرد و از آن در برابر صدمات بعدی محافظت کرده و آنرا التیام میبخشد.

(توجه کنید که این نسخه بسیار ساده شده روند تولید درد و ورم است و باید یاد آوری کنیم که عوامل و مواد شیمیایی بسیاری در آن دخیل هستند که ما در اینجا به مهمترین آنها اشاره میکنیم.)

به این ترتیب، شما متوجه میشوید که دستتان آسیب دیده است. درد در اینجا هدفی داشته است، درد به شما میگوید که انگشت شما صدمه دیده و باید از آان مراقبت کنید و تا زمانی که بهبود نیافته است باید از آن کمتر استفاده نمایید.

مشکل از آنجا آغاز میشود که گاهی، اعضای بدن بدون ضربه دیدن یا هر دلیل دیگری دردناک میشوند. برای مثال شما بارها دچار سردرد شده اید و دلیل آن میتواند انقباض عضلات گردن یا سر باشد یا اینکه در اثر گرفتگی رگی در مغز ایجاد شده باشد.

بسیاری از مردم آرتروز دارند که علایم آن تورم و درد در نواحی مفصلی مانند زانو یا بند انگشتها است. بسیاری از زنان نیز در دوران عادت ماهیانه خود، بدون هیچ دلیل مشخصی دچار دردهایی میشوند که به گرفتگی عضلانی نیز شباهت دارد. مسلم است است که در تمام این موارد پروستا گلندین به عنوان عامل اصلی درد، حضور دارد.

آسپیرین چه میکند؟
آسپیرین با جلوگیری از ساخته شدن پروستا گلندین، به کم شدن یا از بین رفتن عوارض کمک میکند. آنزیم COX-2 را به یاد دارید؟ این ماده در واقع یک پروتئین است که توسط سلولهای بدن ساخته میشود و کار آن گرفتن مواد شیمیایی شناور در بافت و تبدیل کردن آن به پروستا گلندین است.

آنزیم COX-2 در بسیاری از بافتهای سالم نیز موجود است اما مقدار فراوان آن توسط بافتهای آسیب دیده ساخته میشود. کار آسپیرین این است که با چسبیدن به مولکول این آنزیم، مانع انجام شدن کار او میشود و در اصل مانند یک قفل عمل میکند. بنابراین با مصرف آسپیرین، شما آنچه که تولید کننده درد است را از بین نمیبرید، بلکه میزان پیامهای درد را کم میکنید.

یک پرسش معمول درباره آسپیرین و هر داروی مشابه آن این است که:

دارو از کجا میداند که محل درد کجا است و چگونه آنرا پیدا میکند؟
پاسخ این است که دارو چیزی نمیداند! زمانی که شما آسپیرین را مصرف میکنید، دارو در معده یا در روده کوچک شما حل شده و بدن از همانجا آنرا جذب میکند. این ماده توسط جریان خون در تمام بدن منتشر میشود. اما با وجود اینکه ماده موثر آسپیرین در همه جای بدن پخش شده است، تنها در محل درد که پروستا گلندین در آن ساخته می شود، عمل میکند.

شاید بپرسید:

اگر آسپیرین آنقدر موثر است، پس چرا باید مجددا مصرف شود؟
بدن قادر است بیشتر مواد شیمیایی را به روشهای مختلف دفع کند. در مورد آسپیرین، کبد، روده و معده آسپیرین را به اسید سالیسیلیک Salicylic مبدل کرده و سپس کلیه ها آنرا از جریان خون گرفته و دفع میکنند.

کل این روند حدود چهار تا شش ساعت طول خواهد کشید. در نتیجه در صورت بروز مجدد درد، شما باز هم به مصرف مسکن نیاز خواهید داشت.

مشکلی که پخش آسپیرین در کل بدن به وجود می آورد این است که پروستا گلندین، ماده ای است که به دلایل دیگری نیز در بدن مورد نیاز است. یکی از این موارد، معده است. این ماده در معده به آنزیم COX-1 مبدل شده و موجب محکم و ضخیم ماندن جداره معده میشود.

آسپیرین مانع عملکرد COX-1 میشود و موجب نازک شدن جدار معده و حساس شدن آن به ترشحات اسیدی شود. به همین دلیل است که آسپیرین معده را حساس و ناراحت میکند.

اما از طرفی، آسپیرین با جلوگیری از لخته شدن خون، امکان بروز حملات قلبی را کاهش میدهد. به همین دلیل بسیاری از بزرگسالان (بیشتر میانسالان) روزانه آسپیرین مصرف میکنند. تاثیر آسپیرین بر آب مروارید، سرطان، بیماریهای لثه و فشارخون بالا در دوران بارداری، از جمله مواردی است که در دست تحقیق و بررسی است.